Euroregion Bałtyk

Euroregiony w Polsce - użyteczne informacje i definicje

Współpraca ponad graniczna

Przełom polityczno-ustrojowy w 1989 r. między państwami Europy Środkowej umożliwił nawiązywanie współpracy ponadgranicznej oraz jej instytucjonalizację.

We współpracy ponad granicznej należy wymienić:

• współpracę transgraniczną,
• współpracę euroregionalną.

Współpraca transgraniczna to każde wspólne podjęte działanie mające na celu umocnienie i rozwój sąsiedzkich kontaktów między wspólnotami i władzami terytorialnymi dwóch lub większej liczby stron i jest ona pojęciem szerszym niż współpraca euroregionalna.

Euroregion to:

• zinstytucjonalizowany związek formalny, zawarty pomiędzy organizacjami państwowymi lub samorządowymi, lub nieformalny, utworzony przez stowarzyszenia zawodowe bądź naukowe dla współpracy obszarów przygranicznych,
• sformalizowana struktura współpracy transgranicznej pomiędzy regionalnymi lub lokalnymi podmiotami władzy, ewentualnie z udziałem parterów gospodarczych i socjalnych,
• porozumienie sąsiadujących regionów przygranicznych o współpracy trans-granicznej,
• lokalna instytucjonalizacja współpracy transgranicznej z pełnym uznaniem granic państwowych i praw obowiązujących w krajach uczestniczących w tworzeniu danego euroregionu,
• ponadgraniczna struktura zrzeszająca stowarzyszenia związków administracyjnych poszczególnych obszarów wchodzących w jego skład w celu wzajemnej współpracy,
• organizacja ponadgraniczna, której ramy są wyznaczone przez podobne problemy, sploty stosunków, a także gotowość do kooperacji poszczególnych jednostek i instytucji lokalnych.

Definicja euroregionu brzmi:
jest to formalna struktura współpracy transgranicznej skupiająca przedstawicieli szczebla lokalnego i regionalnego, a także w uzasadnionych przypadkach partnerów społecznych. Są to podmioty prawne, które stawiają przed sobą cele i posiadają rozległe możliwości działania.

Obszary współpracy euroregionalnej:

• tereny przygraniczne (graniczne, nadgraniczne); obszar i strefa,
• obszar pograniczny, pogranicze, obszar transgraniczny,
• region,
• region przygraniczny (graniczny, nadgraniczny),
• region transgraniczny,
• Euroregion

Inne najczęściej stosowane definicje:

Teren przygraniczny - pas do 100 km od granicy
Strefa przygraniczna - pas 20-30 km od granicy
Strefa nadgraniczna - pas 2-6 km od granicy
Pas drogi koniecznej – pas 15-100 m od granicy
Obszar pograniczny, pogranicze i obszar transgraniczny - to pojęcia o zbliżonym zakresie znaczeniowym. Rozumie się go jako obszar położony w sąsiedztwie (pobliżu) granicy po obu jej stronach.
Region - rozumiany jest jako wydzielony, stosunkowo jednorodny obszar, odróżniający się od terenów przyległych cechami naturalnymi lub nabytymi.
Region przygraniczny (graniczny, nadgraniczny) to teren zlokalizowany po jednej stronie granicy.
Region transgraniczny - to teren zlokalizowany po obu stronach granicy.

Instytucje i organizacje wspierajace funkcjonowanie euroregionów:

Istotną rolę we współpracy transgranicznej na granicach Polski odgrywają:

• Instytucje i organizacje międzynarodowe, w tym Rada Europy i Unii Europejskiej,
• Międzynarodowe organizacje pozarządowe wspierane solidarnie przez Radę Europy i Unię Europejską,
• Międzyrządowe i krajowe komisje (komitety) oraz biura zajmujące się problemami tej współpracy.

Współpraca regionów przygranicznych należy od lat do priorytetów Unii Europejskiej. Komisja Wspólnot i Komisja Europejska udziela pomocy finansowej regionom przygranicznym w ramach specjalnego programu INTERREG. W 1994 roku powołano Komitet Regionów jako organ doradczy Rady Europy i Komisji Europejskiej, a jednocześnie jako przedstawicielstwo organów lokalnych i regionalnych z państw członkowskich Unii Europejskiej.

W celu zwiększenia swojej roli we współpracy europejskiej regiony utworzyły międzynarodową organizację pozarządową - Stowarzyszenie Europejskich Regionów Granicznych (SERG). Siedzibą Stowarzyszenia jest miasto Gronau w RFN.

Do zadań SERG należy w szczególności:

• Realizowanie wspólnych programów i projektów, wnioskowanie o środki finansowe, deponowanie i dysponowanie nimi,
• Organizowanie imprez związanych z problematyką współpracy transgranicznej,
• Współudział przy rozwiązywaniu problemów transgranicznych i wspieranie szczególnie ważnych, modelowych inicjatyw,
• Przygotowywanie i realizacja wspólnych akcji,
• Rozbudowa "centrum europejskich regionów granicznych i transgranicznych" w ścisłej współpracy z Unią Europejską i Radą Europy,
• Informowanie polityków i opinii publicznej w Europie o kwestiach współpracy transgranicznej,

Współpraca euroregionalna jest ważnym instrumentem tworzenia w Europie nowych stosunków międzypaństwowych i międzyregionalnych.

Podstawę nowej infrastruktury prawnej stosunków dwustronnych stanowią umowy wielostronne (międzynarodowe), w których jedną z najważniejszych zasad jest nawiązywanie i rozwój różnych form współpracy transgranicznej.

Szczególne znaczenie dla współpracy transgranicznej w polskich regionach przygranicznych mają umowy sporządzane i uchwalane przez instytucje międzynarodowe, a zwłaszcza przez Radę Europy czy Stowarzyszenia Europejskich Regionów Granicznych (SERG). Do grupy tych umów przede wszystkim należą:

• Europejska Konwencja Ramowa o współpracy transgranicznej między wspólnotami i władzami terytorialnymi z 1980 roku, nazywana w skrócie Konwencją Madrycką,
• Europejska Karta Regionów Granicznych i Transgranicznych z 1981 r.,
• Europejska Karta Samorządu Terytorialnego z 1985 r.
• Europejska Karta Samorządu Regionalnego z 1997 roku
• Europejska Konwencja Ramowa o współpracy transgranicznej między wspólnotami i władzami terytorialnymi uchwalona przez Radę Europy w 1980 roku w Madrycie.

Finansowanie współpracy euroregionalnej

Finansowanie współpracy określone jest w statutach euroregionów. Członkowie euroregionu mają obowiązek współdziałania w finansowaniu jego działalności w uzgodnionej wysokości oraz formie. Środki te gromadzone są na oddzielnych kontach i pochodzą z takich źródeł, jak:

• składki członkowskie płacone przez uczestników porozumienia euroregionalnego, składki członków wspierających, dary, itp..,
• inne źródła finansowania:
• subwencje jednostek administracyjnych wyższego szczebla, w tym środki regionalne i centralne (np. przy opłacaniu składek członkowskich w SERG),
• środki programów pomocowych Unii Europejskiej